Interview met Theo Francken in Het Nieuwsblad

Een uurtje later dan gepland komt Theo Francken (N-VA) zijn kabinet binnengewandeld. Het zijn drukke dagen voor de nieuwe minister van Defensie. De wereld en vooral Oekraïne staan in brand, Europa is paniekerig op zoek naar een tuinslang om te blussen. Op het kabinet van premier Bart De Wever (N-VA) sprak Francken uitgebreid met Oekraïens president Volodymyr Zelensky, vlak voor dit interview. “We hebben Zelensky de garantie gegeven dat onze steun intact blijft”, zegt Francken. “We gaan F-16’s sturen en er komen bijkomende wapenleveringen. Bart, Maxime Prévot (minister van Buitenlandse Zaken, red.) en ik trekken binnenkort ook samen met de belangrijkste CEO’s uit de defensie-industrie naar Kiev om te kijken of we daar wapens kunnen helpen produceren.”

Heeft Zelensky nog iets extra gevraagd?

Theo: “Zelensky wil dat we de 200 miljard aan Russisch geld dat bevroren zit bij Euroclear in Brussel aan Oekraïne geven. Maar hij weet ook dat dat juridisch heel moeilijk ligt. De opbrengsten gaan op dit moment al naar hen. Het is de kip met de gouden eieren. Nu is er vooral een bezorgdheid dat Trump en Poetin een deal sluiten waarmee het geld terug naar Rusland gaat. Dan is de kip gaan vliegen.”

Bent u tevreden met het pakket van 800 miljard aan defensie-investeringen dat is afgeklopt door Europa? Oud-raadsvoorzitter Charles Michel noemde het vooral aankondigingspolitiek.

Theo: “Charles gaat nooit iets positiefs zeggen over Ursula Von der Leyen. Ik verschiet ervan dat hij nog interviews geeft. Hij bestuurde de afgelopen jaren op het hoogste niveau. Wat hield hem tegen? Nochtans is het echt een straf pakket, en het was de belangrijkste EU-top in 40 jaar. Er komen 150 miljard aan leningen vanuit Europa. Maar de eengemaakte kapitaalmarkt is nog veel belangrijker. Het betekent dat je fondsen en durfkapitaal kan aanwenden voor defensie. Het regime van de Europese investeringsbank wordt versoepeld, ook voor munitie. Eindelijk maken we duidelijk dat grote banken ook in defensie kunnen investeren. Er zullen mogelijk defensiebons worden uitgegeven. We gaan privaat kapitaal aanwenden, niet alles moet publiek zijn.”

Zijn een Belgisch defensiefonds en de verkoop van participaties in bijvoorbeeld BNP Paribas dan nog wel nodig?

Theo: (aarzelt) “We kunnen de investeringen buiten de begroting houden, dat is heel belangrijk. Maar het geld zal er niet sowieso zijn. We zoeken heel veel geld. Ik heb wel een plan, het ligt al weken klaar. Volgende week trek ik ermee naar de regering. Het moet nog in de begroting van 2025 geraken. Vóór de NAVO-top van juni moeten we de 2 procent halen. We zijn founding father van de NAVO. Als we de 2 procent halen, zullen we zeker binnen mogen. Als het minder is, wordt dat wat moeilijker.”

Is er nog veel discussie over binnen de regering? Les Engagés lijkt op de rem te staan.

Theo: “Maxime Prévot (LE-vicepremier, red.) heeft gezegd dat er ook in andere domeinen investeringen moeten komen. Dat is niet hetzelfde als op de rem staan. Maar je moet wel weten wat je wil. Je kan niet de ene dag pleiten voor militairen op straat in Anderlecht en anderzijds zeggen dat het lastig ligt om te investeren in defensie. Ik hoor enerzijds op X genoeg dat Trump een asshole en narcist is, ik word er op de vingers getikt omdat ik zeg dat het militaire heroveren van de bezette gebieden heel moeilijk is. En anderzijds hoor ik van diezelfde mensen dat investeringen in defensie weggesmeten geld zijn. Laten we consequent blijven.”

U zei in De Standaard dat Zelensky de arm wat omgebogen zou worden en dat hij grondgebied zal moeten afstaan. Dat heeft veel mensen kwaad gemaakt.

Theo: (gepikeerd) “Ik maak een analyse als defensieminister. Dat is geen standpunt van mij hé. Mijn standpunt is dat de oorlog over zal zijn als de Russen zich terugtrekken uit Oekraïne. En dat ze elke morzel grond moeten teruggeven. Maar je moet realistisch zijn en dus is mijn inschatting iets anders.”

Het leek sterk op de positie van Amerikaans president Donald Trump. Heeft u zich ooit in hem vergist?

Theo: “Ik heb het altijd moeilijk gehad met zijn brutaliteit. Maar ik vind dat hij vrij consequent is. Hij heeft gezegd dat hij een vredesdeal wilde, dat hij Europa naar hogere defensie-uitgaven zou pushen, dat hij aan de kant van Israël staat, dat hij met Rusland een akkoord wil. Hij zet wel altijd heel hoog in, het einddoel is soms minder belangrijk voor hem. Zeggen dat Zelensky een dictator is en Oekraïne de oorlog gestart is, dat is zo hard gelogen.”

De steun aan Oekraïne is gewoon stopgezet. Dan zijn het toch niet enkel woorden, maar ook daden?

Theo: “Dat is het rechtstreekse gevolg van de zware discussie live op televisie met Zelensky. Ik heb er met grote ogen naar gekeken. Wie er begonnen is, doet er niet toe. Het resultaat is een groot probleem tussen de VS en Oekraïne. Ik mag hopen dat die relaties hersteld raken. Amerika is nog steeds de grootste veiligheidsgarantie voor Oekraïne.”

Trump behandelt Poetin eerder als bondgenoot dan Zelensky.

Theo: “Daar neemt hij een groot risico mee, zo bij Poetin op de schoot zitten. Ik ben er echt niet van overtuigd dat een meerderheid van de Amerikanen daarmee instemt. Als vrede betekent dat je veel meer aanleunt bij Poetin, dan begeef je je op glad ijs, ook al staat Trump ijzersterk. Dat gecombineerd met de handelsoorlog die hij gestart is. Onder meer met Canada, hun buren. Ze jagen bondgenoten weg. Dan zit je toch niet op de sterkste koord. Een radicale achterban zal dat graag horen. Maar het is de centrumkiezer die de doorslag geeft in Amerika. Je kan toch wel gaten schieten in het buitenlandbeleid van Trump.”

Dus u heeft wel fundamentele bedenkingen bij zijn beleid? Vroeger zei u dat enkel de communicatie u stoorde.

Theo: “Wat er de laatste weken gebeurd is, daar heb ik serieuze bedenkingen bij. Als America First America Alone wordt, leidt dat tot het einde van hun imperium. Ik hoop dat ze tot hun verstand komen. Het is nog steeds in hun belang om een stabiele Atlantische Oceaan te hebben en dat Europa voldoende wapens koopt. De koepel van de NAVO biedt nog steeds de beste garanties.”

Elon Musk tweette deze week nog dat de Verenigde Staten eruit moeten stappen. Is de NAVO niet erg verzwakt?

Theo: “Musk is niet de president van de VS hé. En hij tweet héél veel. (lacht) Daar ben ik een koorknaap tegen. De NAVO is trouwens niet verzwakt. Er is een hevige discussie over Oekraïne, dat is alles.”

In die mate dat landen apart vergaderen, zoals in Londen afgelopen weekend. Gaan we dat vaker zien?

Theo: “Er is heel veel overleg op het niveau van de Europese Unie. Maar daar is geen consensus. Hongarije en Slovakije hebben een heel ander standpunt. Westerse pro-Oekraïense landen bundelen de krachten. Dat kan wel een vast forum worden om zaken te bespreken, de komende dagen zal zich dat uitkristalliseren. Een top zoals in Londen, waar een aantal landen niet welkom zijn, zoals België, is niet houdbaar. Alle bereidwilligen moeten er zijn. België heeft de 24ste economie van de wereld. Maar op defensie moeten we weer geloofwaardigheid opbouwen. Dat is de taak van Bart en mij. Daarom is die 2 procent halen cruciaal.”

Moet De Wever nog werken aan zijn Europees netwerk?

Theo: “Daar is hij volop mee bezig, we zijn nog maar een maand aan de slag. Er zijn wel heel veel opportuniteiten. Heel Europa gaat naar conservatieven. Meloni in Italië, Merz in Duitsland. We gaan ideologisch gouden tijden tegemoet qua invloed. We maken de juiste analyses en zitten in het kamp waar de juiste oplossingen naar voren geschoven worden. De paradigmashift van links-liberaal naar rechts-conservatief is zich aan het voltrekken.”

Wordt de ‘coalition of the willing’ van in Londen een NAVO 2.0?

Theo: “Neen, die bijeenkomsten zullen specifiek over Oekraïne gaan omdat daar een serieus haar in de boter zit met de VS. Maar de NAVO draait nog steeds volop hoor. We moeten opletten dat het geen selffulfilling prophecy wordt. De idee dat de Amerikanen al weg zijn uit Europa klopt helemaal niet en is een gevaarlijke perceptie. De NAVO is onze veiligheidsgarantie en voldoende afschrikwekkend naar de Russen toe. Laat ons koel en rustig blijven. De EU en de NAVO doen hun ding, maar er zijn in beide instanties dissidente stemmen rond Oekraïne. Dus moeten we creatief zijn.”

Is dit een opportuniteit om een Europees leger uit te bouwen?

Theo: “Je moet de legers veel beter op elkaar afstemmen. Maar één Europees leger is zeker niet realistisch op korte termijn. Wel betere samenwerking, ook op het vlak van industrie en wapensystemen. Europese coördinatie is daar nodig. Van eigen kernwapens ben ik dan weer geen geweldige voorstander. Dat zou een heel negatief signaal zijn naar de NAVO en de VS. Dan zeggen ze zeker: trek uw plan.”

Komen de ‘boots on the ground’ dan uit de ‘coalition of the willing’?

Theo: “Eens er een vredesdeal is, ja. Dan moet er een vredesmacht geïnstalleerd worden in Oekraïne. Een andere krant heeft mij daar totaal verkeerde woorden in de mond gelegd. Natuurlijk vind ik niet dat we nu 30.000 troepen naar daar moeten sturen om dan allemaal afgeschoten te worden. Ik ben tegen oorlog hé. Ik wil geen Vlaamse zonen en dochters uitzenden om te sneuvelen. Eens er vrede is gesloten, willen we wel Oekraïne een veiligheidsgarantie bieden. Best met Amerikaanse rugdekking.”

Moeten we de Derde Wereldoorlog vrezen?

Theo: “We zitten niet in een situatie van oorlog, maar ook niet van vrede. Ik denk niet dat we een conflict zoals de vorige twee wereldoorlogen moeten vrezen. Wel hybride oorlogsvoering, sabotage, kabels die worden doorgeknipt, incidenten: dat gaan we vaker zien.”

Dus Poetin valt straks Estland, Letland of Litouwen niet binnen?

Theo: “Dat is iets anders, daar moeten we ons wel op voorbereiden. En dan zit je wel in een hele oorlog aan de oostgrens van het NAVO-gebied. Als Rusland dan nog Noord-Koreaanse soldaten blijft aanvoeren, Iraanse drones gebruikt, de Chinezen Taiwan aanvallen en er oorlog ontstaat op het Koreaanse schiereiland, dan is het hek helemaal van de dam. Het is niet helemaal ondenkbaar, maar op dit moment geloof ik er niet in.”